В комнате было темно и тихо․ Слышалось только тиканье часов․ Мишутка Долли медленно спустилась со своей кукольной кроватки и неслышными шагами приблизиласт к кроватке Бетти․ В одно мгновенье вся недолгая жизнь Долли промелькнула перед глазами․  Долли вспомнила, как ее подарили Бетти в огромной упаковке с красивым бантом, как восхищалась ее красотой новая хозяйка․
Прибегая со школы домой, первым делом Бетти заходила в детскую, брала в руки Долли , сладко ее целуя в обе щечки, а затем долго рассказывала что с ней происходило в школе․
Вечером Бетти заботливо расчесывала шерстку Долли и нежно напевала ей колыбельную, затем укладывала ее спать под теплое одеяло, которое сшила сама для Долли․
По выходным они вместе прогуливались в саду, любуясь розами и пением птиц, играли в песочнице, качались в гамаке․
И все это время Бетти делилась с Долли самым сокровенным, а Долли все время слушала ее с пристальным ей вниманием․
И вдруг что-то произошло с этой трогательной дружбой․
Однажды Бетти пришла из школы, открыла дверь детской, посмотрела на Долли тяжело вздохнув и вышла․
Если бы Долли могла бежать, она бы побежала за Бетти что было сил,  чтобы узнать что же происходило с ее хозяйкой․ Увы․․․․ Вечером Бетти не причесала Долли, как обычно, а только уложила спать и глубоко вздохнула․ Каждый день Долли становилось все больнее и больнее։ Бетти совсем перестала разговаривать с ней, не брала с собой гулять․ И вот, как-то вечером, Бетти вбежала в детскую с огромной коробкой, в которой красовалась новая кукла․ Она радостно кружилась с новой куклой, подпрыгивала от радости и шептала ей нежные слова, как и в свое время Долли․ Вечером она уложила новую куклу рядом с собой, как и в свое время Долли․ Бетти , нежно обняв куклу, мигом заснула․ Долли все поняла։ она больше не нужна девочке․ Долли, нежно подкравшись , попрощалась с Бетти, и крупная капля слезы прошлась по ее мягкой шерстке․
Утром Бети как обычно встала, чтобы отправиться в школу․ Она красиво уложила свою новую куклу в коробку, и вот уже хотела выйти, как заметила, что что-то не так․
Но что именно? Бетти задумалась, но вспомнив, что опаздывает в школу, быстро чмокнула свою новую подружку и выбежала из комнаты․
Прибежав из школы, Бетти схватила свою новую куколку и пошла гулять․ Вернувшись домой, зайдя в детскую, ей стало не по себе: было неуютно,  сердце щемило․ Обойдя комнату, Бетти подошла к своим игрушкам и замерла как вкопанная․ Не было здесь Долли, ее любмой Долли․ Сначала она не поняла что происходит․ Прийдя в себя, она выскочила из комнаты с криком, подбежав к маме, будучи уверенной, что та сможет ей помочь․
Мама, нежно ее обняв, стала успокаивать, но Бетти была неумолима, не хотела ничего слушать․ Ее сердце разрывалось на части от боли и тоски․ Она просила маму, чтобы вернули ее милую Долли․ Мама сказала Бетти, что у нее есть новая кукла, а Долли они отдали девочке из приюта, у которой нет вообще игрушек․
И тут Бетти поняла, что у кого-то из детей вообще нет игрушек, кукол․ Они рады любой, даже чужой игрушке, а ей было мало Долли и многих других кукол. Она от них быстро уставала и хотела все больше и больше кукол․ И вот ее Долли, самая любимая Долли, больше не с ней․․․ Долли больше не будет с ней рядом никогда!  

Вопросы к тексту։

1. Какими словами можно описать понятие ,,дружба,, ?
2. В какой стране и когда появились первые игрушки ?
3. Имели ли вы в детстве игрушку, которая могла вам заменить друга?
4. Могут ли истинными друзьями человека стать животные?

Задания для выполнения։

1. Составьте из приведённых ниже слов предложения։

• Девочка, в танце, куколка, воодушевлённо, маленькая, кружилась, вместе со своей․
  Маленькая девочка воодушевлённо кружилась в танце вместе со своей куколкой.
• Кто, по-настоящему, не могут любить, сказал, животные, или, о том что, игрушки ?
  Кто то сказал о том что животные или игрушки не могут любить по настоящему?
• У, кошечка, сидела , маленькая, подъезда, и, безобидная ․
  Маленькая и безобидная кошка сидела у подъезда.

2. Преобразуйте прямую речь в косвенную.

Например։ Прямая речь — Мама сказала ։ ,, Не хочу видеть твои игрушки, разбросанные по всей комнате,,

Косвенная речь — Мама сказала, что не хочет видеть мои игрушки, разбросанные по всей крмнате․

• Прямая речь — Игрушка сказала։ ,,Не покидай меня։ мне так нужна твоя помощь,,
• Косвенная речь — Игрушка сказала, что не хочет чтоб я покинула её, ей нужна моя помощь.

• Прямая речь — Мама, обняв мою игрушку, ласково проговорила։ ,,Как хорошо, ты у нас есть,,
• Косвенная речь —Мама обняла мою игрушку и сказала, так хорошо что она у нас есть.

3. Подберите пять-шесть прилагательных к словку игрушка․
Мягкая игрушка, дорогая игрушка, страшная игрушка, милая игрушка, маленькая игрушка.

4. Напишите небольшой раззказ о вашей самой любимой игрушке․

There was once a river so beautiful that all the animals came to drink from it. One day a giant moose came to this river.

“He’s so big!” cried out a beaver named Barney.

“Even bigger than Big Bear,” added Betty, another beaver.

“He sure is thirsty,” noticed Marty, a muskrat/ մշկառնետ/.

“He’s drinking so much that the river is going down!” yelled Mary, another muskrat.

The animals grew worried.

“Our beaver dams will be destroyed,” warned Barney.

“And we’ll have no water to drink,” said Mary.

Big Bear, who had been listening to the whole time said, “Let’s meet tonight and plan how to get rid of this pest.“

“Count me in!” added Fly.

All the animals laughed at Fly. How was such a tiny creature going to help?

As the sky grew dark, Fly joined the others on the riverbank.

“So, what’s the plan?” he asked.

Barney started by saying, “I will gnaw on that moose’s legs until he runs away.“

“But he’ll kick you with his big strong hooves!”, warned Betty.

“Oh,” said Barney. “I didn’t think of that.”

“We need another plan,” both muskrats said at the same time.

“I am the strongest,” said Big Bear. “I’ll fight that moose.”

“But the moose is twice your size!” said Fly.

The beavers and muskrats all said to Fly, “Be quiet. You are the weakest of all.”

The next morning, Bear was worried. Was Fly right? Was the moose truly twice his size?

“Bear hurry!” said the muskrats.

But Big Bear did not move.

“I’m… I’m… scared,” he replied.

“Maybe we should try my plan,” Fly admitted. But all the other animals just laughed at Fly.

So, Fly flew onto the moose’s back. Holding on tightly, he bit the moose as hard as he could.

“Ouch!” cried the moose.

Fly flew up and bit the moose’s ear.

“Stop it!” the moose yelled.

“I’ll never stop,” said Fly, as he flew around and bit the moose on its leg.

The moose was unable to stop Fly, so he turned and ran. The animals never saw him again.

That night, the beavers made fish stew. The muskrats danced a special dance in honour of Fly.

“Hooray for Fly!” they all sang.

1. Why didn’t the other animals think Fly’s plan would work?
   a) Bear was too scared.
   b) Fly was too small.
   c) The moose was too fast.
   d) Fly had a broken wing.
   2) What problem was the moose causing?
   a) He was destroying the animals’ homes.
   b) He was being mean to the animals.
   c) He was drinking too much water.
   d) He was eating all their food.
   3) Which line from the story shows that Fly is determined (strong-minded)?
   a) “I’ll never stop.”
   b) “Hooray for Fly!”
   c) “But the moose is twice your size!”
   d) “So, what’s the plan?”
   4) Fly is the smallest animal in the story. In what way is he the strongest? Explain
   your answer.
   5) What was the moose doing that made the animals call him a pest? He was drinking too much water.
   6. How Fly Saved the River

• Տեղադրիր a, an, some,  any
• Please get some bread from the baker’s.
• a)any
• b) a
• c) an
• d) some
• We need a money to buy any present  for a mother’s Birthday.
• a) any
• b) a
• c) an
• d) some
• Dad, there are some etters for you.
• a) any
• b) a
• c) an
• d) some
• There aren’t an books on the shelf.
• a) any
• b) a
• c) an
• d) some
• It is a elephant.
• a) any
• b) a
• c) an
• d) some
• Thanks a lot. Can I have a water first?
• a) any
• b) a
• c) an
• d) some
• It is a very interesting story about animals.
• a) any
• b) a
• c) an
• d) some

• Կարդա հետևյալ տեղեկությունները կենդանիների մասին և ընտրիր, թե յուրաքանչյուր հատվածը որ կենդանու մասին է՝ cat, dog, hamster, lizard, fish, parrot
• It is a good friend. Takes it out for walks ecery day. Feed it meat and give it water to drink.

It is dog

2.  It needs an aquarium to swim. Change the water and clean the quarium regulary. Feed your pet special food once a day.

It is a fish

3. It needs a warm house. It needs rocks and plants to climb on. Feed it insects, spiders, mice or rats and give it water to drink.

It is a cat

4. It is very friendly and likes to play outside. It sleeps a lot and needs quiet and warm place to rest. Feed it special biscuits, meat or fish and water to drink.

It is a lizard

5. It needs a cage where it can run around and a box to sleep in. Feed your pet seeds, nuts, fruit and vegetables and give  water to drink.

It is a hamster

6. It needs a big cage. Don’t forget to clean the cage. Pet your pet fly outside the cage regularly. Feed your pet seeds and give water to drink.

It is a parrot

Adjective /Ածականներ/& Adverb Մակբայեր/

Ածականները գործածում ենք գոյականների և դերանունների հետ․ Ածականները գրում ենք գոյականներից կամ դերանուններից առաջ։

• I have a black cat.
• He dropped the hot plate.

Մակբայները գործածում ենք բայերի հետ, նկարագրում ենք բայերին՝

• She sang loudly.
• He speaks slowly.

Մակբայը կազմվում է ածականին ավելացնելով –ly- մասնիկը՝

Bad-badly, sad-sadly

Մակբայների համեմատական և գերադրական աստիճանները կազմում ենք օգտագործելով more և most

• She sang more loudly than her friend.
• She sang most loudly in the class.

Օրինակներ՝

• Careful զգույշ (ածական): He is always careful.
• Carefully (մակբայ): She put the glasses down carefully.
• Quiet հանգիստ(ածական): This is a quiet room.
• Quietly (մակբայ): She spoke quietly.
• Bad վատ (ածական): This coffee is bad!
• Badly (մակբայ): He sings badly!

Եթե ածականը վերջանում է  ‘y’, ապա ‘y’ դառնում է ‘i’ and այնուհետ ավելացնում ենք  ‘ly’. Եթե ածականը վերջանում է ‘le’, ‘e’ սզվում է, և ավելանում է ‘y’.

• Happy ուրախ (ածական): She looks very happy.
• Happily մակբայ): He sang happily.
• Gentle նուրբ (ածական): It’s a gentle cat.
• Gently (մակբայ): He stroked the cat gently.

Կան բացառություններ՝

• Fast արագ (ածական): That’s a fast car.
• Fast (մակբայ): She walks fast.
• Early շուտ (adjective- ածական): She was early for the meeting.
• Early (adverb-մակբայ): He arrived early.
• Late ուշ (adjective): He is always late!
• Late (adverb): He got up late this morning (‘lately’ is also an adverb but means ‘recently’).
• Good լավ (adjective): That is a good book.
• Well (adverb): She did well on the exam (‘well’ can also be an adjective; see below).
• Hard դժվար (adjective): Maths is hard!
• Hard (adverb): She tried hard (‘hardly’ is also an adverb, but means ‘almost none’; see below).

Կարդա և համեմատիր՝

She is a slow reader.            She reads slowly.

He is a quick runner.          He runs quickly.

She is a bad cook.                   She cooks badly.

He is a good footballer.       He plays football well.

Լրացրեք some or any վարժ: 1, վարժ: 2

Լրացրեք ածական/ adjective/ կամ մակբայ/ adverb/` վարժ: 1, վարժ: 2

Ծանոթանալով երկրագնդի տարբեր ոլորտներին՝ կարող ենք նշել, որ դրանցից ամենամեծը և ամենատարածվածը, որը բնակեցված է տարբեր կենդանի օրգանիզմներով, կենսոլորտն է: Կենսոլորտ հասկացությունը տվել է ավստրիացի գիտնական էդվարդ Զյուսը դեռևս 19-րդ դարում՝ իր «Երկրի դեմքը» գրքում: Քանի որ կենդանի օրգանիզմներն ունեն շատ լայն տարածում, ուստի կենսոլորտն ընդգրկում է ողջ ջրոլորտը, քարոլորտի վերին և մթնոլորտի ստորին շերտերը: Այդ շերտերում կան միջավայրի այնպիսի պայմաններ, որոնք նպաստավոր են կենդանի օրգանիզմների համար:

Կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներից են բույսերը և կենդանիները: Դրանք իրենց չափերով տարբեր են, ունեն տարբեր կառուցվածք, կենսագործունեության առանձնահատկություններ և հետաքրքիր հարմարանք­ներ, որոնք հնարավոր են դարձնում կյանքը երկրագնդի տարբեր ոլորտնե­րում: Կաղինը և բարդին, ծիրանենին և խնձորենին, խատուտիկը և ցորենը բույսեր են: Իսկ ճանճը և բզեզը, գորտը և մողեսը, հավը և շունը կենդանի­ներ են: Սակայն, բույսերից և կենդանիներից բացի՝ կան նաև այլ կենդա­նի օրգանիզմներ: Մի մասը շատ փոքր է՝ անզեն աչքով անտեսանելի: Դրանք մանրէներն են՝ հիմնականում բակտերիաները: Մյուս մասը սնկերն են: Մանրէները և սնկերը ևս կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներ են: Նշված չորս խոշոր խմբերի կենդանի օրգանիզմները կազմում են թագավորություններ:

Մարդը դասվում է կենդանիների թագավորությանը։ Սակայն մարդն առանձնահատուկ է, քանի որ նա ակտիվորեն ներգործում է բնության վրա, փոփոխում վերջինս: Բայց բնության նման փոփոխությունները ոչ միշտ են դրական: Հաճախ ստիպված ենք լինում հաղթահարել մարդու տնտեսական գործունեության բացասական հետևանքները: Պետք է իրա­կանացնել միջոցառումներ, որոնք ամեն գնով կպահպանեն բնությունը:

Կենդանի օրգանիզմները միայնակ չեն կարող երկարատև գոյատևել, նրանք փոխազդում են տարբեր մարմինների և նյութերի հետ: Այդ նյութե­րից է, օրինակ, թթվածինը, որով կենդանի օրգանիզմների մեծ մասը շնչում է: Կենդանի օրգանիզմների համար շատ մեծ դեր ունեն ջուրը և հանքային նյութերը: Բույսերն աճում են հողում: Նավթը և գազը հանածոներ են, ո­րոնք ունեն շատ մեծ նշանակություն մարդու կյանքում: Բայց դրանք կեն­դանի օրգանիզմների գործունեության արդյունք են: Նյութերի այս ցանկը կարելի է շարունակել: Բոլոր այդ նյութերը համարվում են կենսոլորտի բա­ղադրիչներ:

Կենսոլորտը մի ուրույն ամբողջություն է, բարդ համակարգ, որտեղ կենդանի օրգանիզմները միասին կատարում են կարևոր գործառույթներ: Դրանցից է, օրինակ, Երկրագնդում տարբեր նյութերի հոսքը, որն իրակա­նանում է կենդանի օրգանիզմների միջոցով: Շատ նյութեր, օրինակ՝ ջուրը կամ ածխաթթու գազը, հեռանում են կենդանի օրգանիզմից, հայտնվում շրջակա միջավայրում և հետո նորից վերադառնում կենդանի օրգանիզմ: Տեղի է ունենում նյութերի մի շրջապտույտ:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է կենսոլորտը, ի՞նչ ոլորտներ է ընդգրկում:

Քանի որ կենդանի օրգանիզմներն ունեն շատ լայն տարածում, ուստի կենսոլորտն ընդգրկում է ողջ ջրոլորտը, քարոլորտի վերին և մթնոլորտի ստորին շերտերը: 

2․ Որո՞նք են կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչները:

Կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներից են բույսերը և կենդանիները: Մանրէները և սնկերը ևս կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներ են:

3․ Թվարկեք կենդանի օրգանիզմների թագավորությունները: Ո՞ր թա­գավորությունում է դասվում մարդը:

Կենդանի օրիգանիզմներ  թագավորությթւններն են՝ բույսերը, կենդանիները, մանրէները և սնկերը։ Մարդը դասվում է կենդանիների թագավորությանը։

4․ Տարբեր նյութերի հետ կենդանի օրգանիզմների փոխազդեցության ի՞նչ օրինակներ գիտեք:

Կենդանի օրգանիզմները միայնակ չեն կարող երկարատև գոյատևել, նրանք փոխազդում են տարբեր մարմինների և նյութերի հետ: Այդ նյութե­րից է, օրինակ, թթվածինը, որով կենդանի օրգանիզմների մեծ մասը շնչում է: 

5․ Կենսոլորտում ի՞նչ գործառույթներ են իրականացնում կենդանի օրգանիզմները:

Կենսոլորտը մի ուրույն ամբողջություն է, բարդ համակարգ, որտեղ կենդանի օրգանիզմները միասին կատարում են կարևոր գործառույթներ: Դրանցից է, օրինակ, Երկրագնդում տարբեր նյութերի հոսքը, որն իրակա­նանում է կենդանի օրգանիզմների միջոցով: Շատ նյութեր, օրինակ՝ ջուրը կամ ածխաթթու գազը, հեռանում են կենդանի օրգանիզմից, հայտնվում շրջակա միջավայրում և հետո նորից վերադառնում կենդանի օրգանիզմ: Տեղի է ունենում նյութերի մի շրջապտույտ:

։

Մթնոլորտի դերն ու նշանակությունը մարդու կյանքում և ընդհանրապես Երկիր մոլորակի համար անգնահատելի են: Մթնոլորտը մեր մոլորակը պաշտպանում է հսկա երկնաքարերից և Արեգակից Երկիր ներխուժող ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումից: Մթնոլորտի շնորհիվ է, որ տեղի է ունենում ջրի շրջապտույտը: Առանձնակի կարևոր է մթնոլորտի դերը մարդու կյանքում: Առանց օդի մարդը կարող է ապրել ընդամենը րոպեներ:
Ուստի մոլորակի յուրաքանչյուր բնակչի պարտքն է պահպանելու ա­նաղարտ պահելու մթնոլորտը, որպեսզի Երկրի վրա կյանքը շարունակվի: Մթնոլորտի աղտոտումը կատարվում է երկու ճանապարհով՝ բնական և մարդածին:

Բնական աղտոտման աղբյուրներն են հրաբուխները, փոշեհողմը, ան­տառների հրդեհը և այլ բնական երևույթները: Մարդածին աղտոտման աղբյուրներն են արդյունաբերությունը, գյուղատնտեսությունը և տրանսպորտը:
Մթնոլորտի աղտոտման ամենամեծ բաժինը պատկանում է տրանս­պորտին, մասնավորապես՝ ավտոմոբիլայինին, որն արտանետում է մեծ քանակությամբ ածխաթթու գազ:
Մթնոլորտի աղտոտման մյուս խոշոր աղբյուրն արդյունաբերությունն է, մասնավորապես՝ քիմիականը, վառելիքայինը, մետաղաձուլությունը և այլն: Մթնոլորտն աղտոտվում է նաև գյուղատնտեսության մեջ օգտագործ­վող թունաքիմիկատներով, օրգանական նյութերի այրումից առաջացած գազերով:
Այդ ամենի հետևանքով օդում նվազում է թթվածնի քանակությունը, ա­վելանում է ածխաթթու գազի քանակը, ինչը նպաստում է օդի տաքացմանը և կլիմայի փոփոխությանը: Արտանետված գազերը քայքայում են նաև օ­զոնի շերտը, որը պաշտպանում է օրգանական աշխարհն ուլտրամանու­շակագույն ճառագայթումից:
Հետևաբար՝ այսօր առանձնապես հրատապ է մթնոլորտի պահպա­նության խնդիրը:
Մթնոլորտի անաղարտության պահպանման հիմնական ուղին չաղ­տոտելն է:
Անհրաժեշտ է էներգիայի ավանդական աղբյուրների օգտագործումից աստիճանաբար անցնել Արեգակի, քամու էներգիայի օգտագործմանը, ո­րոնք չեն աղտոտում մթնոլորտը:
Քանի որ ավտոմոբիլային տրանսպորտը մթնոլորտի ամենամեծ աղ­տոտողն է, ուստի այսօր հսկայական աշխատանքներ են կատարվում ավ­տոմեքենաների շարժիչների տեխնիկական կառուցվածքը բարելավելու ուղ­ղությամբ: Դրա շնորհիվ կնվազի թունավոր արտանետումների քանակը: Մթնոլորտի մաքրության պահպանման գործում անփոխարինելի դեր են կատարում անտառները, բնակավայրերի կանաչ գոտիները, զբոսայգիները, պուրակները: Ուստի անհրաժեշտ է ոչ միայն դրանք պահպանել, այլև՝ աստիճանաբար ընդարձակել: Անտառները ոչ միայն օդը հարստաց­նում են թթվածնով, այլև՝ իրենց սաղարթով կլանում են փոշու, մրի և այլ նյութերի մասնիկները:
Մթնոլորտ արտանետվող զանազան թունավոր գազերը, ծուխը, փոշին, մուրը և այլ նյութեր վտանգավոր են մարդկանց առողջության համար: Դրանք կարող են թափանցել մարդու շնչառական օրգանները և նույնիսկ քաղցկեղի պատճառ դառնալ: Այդ նյութերն առաջացնում են նաև մաշկային հիվանդու­թյուններ, վնասում նյարդային համակարգը:
Խոշոր քաղաքներում բնակչության առողջությունն ավելի է վտանգ­ված, որովհետև մթնոլորտն այդտեղ ավելի շատ է աղտոտված ավտոտ­րանսպորտի արտանետումներով:
Մթնոլորտի անաղարտության պահպանումն առաջին հերթին ամբողջ բնության և ամենագլխավորը, մարդու առողջության գրավականն է:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ նշանակություն ունի մթնոլորտը Երկրի համար:Մթնոլորտի անաղարտության պահպանումն առաջին հերթին ամբողջ բնության և ամենագլխավորը, մարդու առողջության գրավականն է:
   
2. Որո՞նք են մթնոլորտն աղտոտող հիմնական աղբյուրները: Մթնոլորտի աղտոտման մյուս խոշոր աղբյուրն արդյունաբերությունն է, մասնավորապես՝ քիմիականը, վառելիքայինը, մետաղաձուլությունը և այլն:
   
3. Ի՞նչ նյութերով է աղտոտված մթնոլորտը:Մթնոլորտի աղտոտման ամենամեծ բաժինը պատկանում է տրանս­պորտին, մասնավորապես՝ ավտոմոբիլայինին, որն արտանետում է մեծ քանակությամբ ածխաթթու գազ:
   
4. Մթնոլորտի անաղարտության պահպանման ի՞նչ ուղիներ գիտեք:
   Մթնոլորտի մաքրության պահպանման գործում անփոխարինելի դեր են կատարում անտառները, բնակավայրերի կանաչ գոտիները, զբոսայգիները, պուրակները:
   
5. Աղտոտված մթնոլորտն ի՞նչ հիվանդություններ կարող է առաջացնել։Աղտոտված մթնոլորտը կարող է առաջացնել շնչառական և մաշկային հիվանդություններ:
   
6. Ձեր բնակավայրում մթնոլորտն աղտոտող ի՞նչ աղբյուրներ գիտեք: Իմ բնակավայրում մթնոլորտն հիմնականում աղտոտում է տրանսպորտը: