Բանաստեղծություներ

Վահան Տերյան

Աշնան

Նորից անձրև՜, մշո՜ւշ, ա՜մպ,
Թախի՜ծ անհուն, տխրա՜նք հեզ,
Աշո՛ւն, քեզ ի՛նչ քնքշությամբ,
Ի՞նչ խոսքերով երգեմ քեզ…

Քո մշուշը, քո ոսկի
Տերևները հողմավար,
Դյութանքը քո մեղմ խոսքի,
Արցունքները քո գոհար…

Հարազատ են իմ հոգուն,
Վհատությանն իմ խոնարհ,
Ե՛վ թփերը դողդոջուն,
Ե՛վ խոտերը գետնահար…

Եվ քո երգը թախծալի
Իմ սրտի երգն է կարծես,
Աշո՛ւն, քաղցր ու բաղձալի,
Ի՞նչ խոսքերով երգեմ քեզ…

թախիծ-վիշտ
դյութանք-հմայք
վհատություն-ընկճվածություն,

Աշնան մեղեդի

Աշուն է, անձրև… Ստվերներն անձև
Դողում են դանդաղ… Պաղ, միապաղաղ
Անձրև՜ ու անձրև …
Սիրտըս տանջում Է ինչ-որ անուրախ
Անհանգստություն…
Սպասիր, լսիր, ես չեմ կամենում
Անցած լույսերից, անցած հույզերից
Տառապել կրկին.
Նայիր, ա՜խ, նայիր, ցավում է նորից
Իմ հիվանդ հոգին…
Անձրև է, աշուն… Ինչո՞ւ ես հիշում,
Հեռացած ընկեր, մոռացած ընկեր,
Ինչո՞ւ ես հիշում.
Դու այնտեղ էիր, այն աղմկահեր
Կյանքի մշուշում…
Դու կյա՛նքն ես տեսել, դու կյա՛նքն ես հիշում —
Ոսկե տեսիլնե՜ր, անուրջների լո՜ւյս…
Ես ցուրտ մշուշում.
Իմ հոգու համար չկա արշալույս —
Անձրև՜ է, աշո՜ւն…

1906


Աշուն

Մեգ է, անձրև ու մշուշ
Իմ այգում մերկ,
Դառը թախիծ ու վերհուշ, —
Անվախճան երգ։

Հողմն է լալիս թփերում
Մերկ ու վտիտ.
Ցուրտ է, խավար է հեռուն
Եվ անժպիտ։

Սիրտըս թախծոտ ու խոցոտ,
Հոգիս հիվանդ, —
Ո՞վ արևոտ ու բոցոտ
Կըվառե խանդ։

Տունըս ավեր ու խավար՝
Օրըս անլույս,
Ո՞վ կըվառե ոսկեվառ
Երազ ու հույս….

Спорт

значит уметь идти друг другу навстречу?

С давних времён люди соревновались в силе, ловкости
(ճարպկության) и быстроте. Спорт не только укрепляет здоровье
человека, но и воспитывает характер.
Какие виды спорта вы знаете? Каким видом спорта вы
занимаетесь или хотели бы заниматься? Можете ли вы назвать себя
болельщиком? Какие соревнования являются самыми важными
для спортсменов?

На уроках по этой теме мы научимся

  • рассказывать о различных видах спорта и известных спортсменах, о
    пользе спорта для физического развития человека и воспитания
    характера; об Олимпийских играх, любимых видах спорта; о том, как
    важно заниматься спортом и вести здоровый образ жизни.

узнаем , где состоялись первые Олимпийские игры;

  • научимся рассказывать об армянских спортсменах, принимавших
    участие и побеждавших в этих соревнованиях;
  • осознаем связь древних Олимпийских игр с современными Олимпийскими играми и видами спорта.

Прочитайте текст. Скажите, кто из армян впервые стал олимпийским
чемпионом.


ИСТОРИЯ ОЛИМПИЙСКИХ ИГР


Первые Олимпийские игры состоялись в 776 году до нашей эры в
городе Олимпия в Греции и были посвящены богу Зевсу. Сначала соревнования проводились только по бегу, но со временем к бегу добавили
борьбу, метание диска и копья, стрельбу из лу՛ка и многое другое. Игры
проводились один раз в четыре года. Во время соревнований греки
прекращали все военные действия. Запрещалось даже появляться в
Олимпии с оружием.
Первым олимпийским чемпионом стал Корэб из Элиды, который
победил в беге на один стадий (192 метра).
Одним из самых прославленных спортсменов древности был борец
Милон. По легенде, он с детства ежедневно поднимал телёнка и носил его
на своих плечах. Прошло время, телёнок вырос в большого быка, но Милон
продолжал тренировки и стал легендарным силачом.
Он шесть раз подряд побеждал на Олимпийских играх, оставаясь
непобедимым более тридцати лет. Милон был настолько силён, что
однажды все другие атлеты, понимая, что у них нет шансов, отказались
бороться с ним, и Милону присудили победу без поединка. Олимпийский победитель въезжал в родной город на колесни՛це, въезжал не через обычные ворота, а через пролом в стене, который в тот же день заделывали, чтобы олимпийская победа вошла в город и никогда не покидала его. Армяне издавна принимали участие в Олимпийских играх. Мовсес Хоренаци рассказывает, что первым армянином, ставшим олимпийским чемпионом, был армянский царь Трдат III Аршакуни, который победил в соревнованиях по борьбе в двести восемьдесят первом году. В музее Олимпийских игр, который находится в городе Олимпия в Греции, сохранилась древняя мраморная доска с именами победителей Олимпийских игр. Среди этих имён есть имя и будущего царя Великой Армении Вараздата. В триста восемьдесят пятом году он стал чемпионом Олимпийских игр в соревнованиях по кула՛чному бою. В поединках не было ограничений по весу, не было раундов, соперники боролись без перерыва по четыре часа и больше, пока один из противников не упадёт . Для увеличения силы удара бойцы наматывали на кулаки ремни из грубой кожи. Бои проводили в августе после полу՛дня под паля՛щими лучами солнца. Если бой был равным, спортсмены должны были по очереди наносить друг другу удары. Победа Вараздата принесла ему славу сильнейшего бойца Римской империи.

лук — (здесь) աղեղ колесни՛ца — կառք кула՛чный бой — բռնցքամարտ
по՛лдень — կեսօր паля՛щий — о՛чень жа՛ркий, обжига՛ющий

Интересные факты из истории древних Олимпийских игр

1. Первая античная Олимпиада состоялась в 776 г. до нашей эры на равнинах Олимпии (Пелопоннес – полуостров на юге Греции).
2. Игры проводились в честь древнегреческих богов.
3. Хотя древние Олимпийские игры были связаны преимущественно с религией (в частности, с поклонением Зевсу), они также помогали налаживать отношения между различными городами Древней Греции.
4. К олимпийским победителям относились как к героям. Как только соревнование заканчивалось, чемпиону вручали пальмовую ветвь, и толпа забрасывала его цветами. К рукам триумфатора также привязывали красные ленточки. Официальная церемония награждения победителей проводилась по окончании Игр в храме Зевса. Венок из оливкового дерева (так называемый «котинос») использовался для венчания олимпийских победителей.
5. Согласно греческой мифологии, за организацию первых Олимпийских игр отвечал Геракл.
6. Античные Олимпийские игры начинались как однодневное мероприятие. К 5 веку до нашей эры Игры уже продолжались 5 дней.
7. В программу древних Олимпийских игр было включено несколько видов спорта: пятиборье (метание диска, бег, борьба, прыжки и бокс), панкратион (вид ранних боевых искусств, смесь борьбы и бокса), гонки на колесницах и толкание ядра.
8. На участие в Играх могли претендовать все свободные греки мужского пола. Женщинам не дозволялось участвовать в состязаниях, а замужним женщинам не разрешалось даже смотреть их. Первой нарушила это правило принцесса Киниска из Спарты. Она выиграла гонку на колесницах в 396 году до нашей эры. Однако лавровый венок был вручен владельцу лошадей (мужчине), а не спартанской спортсменке.
9. На проведение Олимпийских игр наложил вето император Феодосий в 393 г. нашей эры. Он считал их «языческим культом».
10. В состязаниях по прыжкам в длину (вероятно, без разбега) спортсмены держали в руках гири, называемые «медиас», которые помогали им стабилизировать тело. Они раскачивали их, чтобы увеличить импульс силы.

11. Олимпийские атлеты соревновались обнаженными.

Оказывается все древние греки, участвующие в олимпийских соревнованиях, соревновались абсолютно оголенными. Иногда они, правда, хитрили и втирали в кожу тела оливковое масло, чтобы можно было легче выскользнуть, в полном смысле слова, из рук противника. Само слово «гимнастика» переводится с древнегреческого языка как «голый, обнаженный».

12. Первым чемпионом олимпийских игр был повар.

Известно, что первым чемпионом олимпийских игр, которые состоялись в 776 году до н.э. стал молодой пекарь Корэб, сумевший первым прийти к финишу в беге на 190 метров. Интересно то, что соревнования по бегу на различные дистанции был единственным видом спортивных соревнований на Олимпиадах первые 13 игр.

13. Первыми медалями были оливковые ветви.

Чемпионы игр не всегда награждались медалями. Известно, что первые атлеты-чемпионы в качестве приза получали оливковую ветвь, венок или же оливковое масло в амфорах. Со временем призы, конечно же, видоизменились, но оливковая ветвь и до сих пор остается признаком победителя.

14. Единственный вид спорта – бег.

Как уже было сказано выше, бег был единственным видом спорта на первых 13-ти Олимпиадах. Известно, что на 18-й Олимпиаде к нему было добавлено пятиборье, состоящее и из бега, и из прыжков в длину, и из метания копья, диска, а также из борьбы. В 688 году до н.э. к традиционным состязаниям были добавлены кулачный бой, а также состязание на колесницах.

15. Панкратион.

Такое знакомое многим слово означает вид борьбы без правил. Хотя правила все же были – не кусаться и не выцарапывать глаза. В этом соревновании не было весовых категорий и раундов.

16. Олимпийские игры – часть других празднеств.

Главное спортивное соревнование в Греции носило название Панэллинские игры, состоящие из четырех частей: Олимпийские игры, Пифийские игры, Истмийские игры и Немейские игры.

17. Спортивные игры женщин.

Официально в Олимпийских играх, женщины не могли принимать участие, и поэтому для них проводились отдельные спортивные соревнования. Победительнице вручали оливковый венок, а также продукты, например мясо.

18.Чудо-механизм.

Найденное в 1901 году во время раскопок древнее механическое устройство, названное Антикиферским механизмом, является, по сути, сложнейшим механическим калькулятором, главное предназначение которого – предсказывать дату проведения следующих Олимпийских игр.

19. Бойкот Олимпийских игр христианами

Став в 390 г. н.э. христианами, римляне посчитали олимпийские соревнования языческими и запретили их. Однако спустя 15 веков в 1896 году Олимпийские игры возродили.

  1. В каком городе проходили древние Олимпийские игры? 2. Какому греческому богу они посвящались? 3. По каким видам спорта они проводились? 4.Почему Милон Кротонский стал самым прославленным победителем древних Олимпийских игр? 5. Как проявили себя армяне на этих играх?
  2. Названия некоторых видов спорта, которые пришли в русский
    язык из других языков, не изменяются по падежам, например:
    карате, регби, джиу-джитсу, кунг-фу, тхэквондо и другие.
  3. Согласны ли вы с тем, что…
  4. Олимпийские игры начали проводить в Древней Греции. 2. Раньше в
    Олимпийских играх участвовали только греческие спортсмены. 3. Первым
    олимпийским чемпионом стал Трдат III. 4. Трдат III стал олимпийским
    чемпионом в соревнованиях по борьбе. 5. Кулачные бои на древних
    Олимпийских играх были очень похожи на современные бои боксёров.

Продолжим изучение падежей.

  1. Вместо точек впишите предлоги: по, с, в, около, среди

Самые сильные, ловкие и быстрые юноши Греции собирались среди города
Олимпия. 2. Они участвовали в соревнованиях по бегу, борьбе и стрельбе из
лука. 3. Трдат III победил в соревнованиях в борьбе в 281 году. 4. В музее
Олимпийских игр в Греции сохранилась древняя мраморная доска … именами
победителей. 5. среди этих имён есть и имя будущего царя Великой Армении
Вараздата. 6. В 385-ом году он стал чемпионом Олимпийских игр в
соревнованиях около кулачному бою. 7. В поединках по кулачному бою не было
ограничений по весу.

2 .Составьте и запишите предложения .

УРОК 2

ОМОНИМЫ

Обратите внимание на слово лук. Это слово может иметь разные
значения. Сравните: зелёный лук (կանաչ սոխ) и спортивный лук (սպորտային աղեղ).
Омонимы (համանուններ) — это одинаковые по написанию и произношению слова с разными значениями, например: среда (обитания) —
բնական միջավայր, կենսամիջավայր — среда (день недели) — չորեքշաբթի;
кисть (руки) — դաստակ — кисть (для рисования) — վրձին.

  1. Составьте и запишите предложения с данными словами, употребляя
    их в разных значениях: лук (սոխ, աղեղ), кисть (դաստակ, վրձին), ручка
    (փոքր ձեռք, բռնակ, գրիչ), очки (ակնոց, միավորներ), среда (միջավայր,
    չորեքշաբթի), коса (ծամ, գերանդի).

Примеры омонимов в русском языке:
— среда (обитания) -բնական միջավայր, կենսամիջավայր — среда (день недели) — չորեքշաբթի;

боксер это спортсмен ,а также порода собак , конь — шахматная фигура и конь — животное , месяц — на небе и месяц — в календаре, ключ скрипичный, ключ — от двери, ключ — горный , ключ — гаечный , мушка — прицел в винтовке, мушка — насекомое .

2. Прочитайте стихи. Найдите в них омонимы.

Омонимы – это слова, которые одинаково пишутся и звучат, но имеют разные значения. Примеры омонимов в русском языке:

1) Тур – баран; тур — шахматная фигура; 2) Горн – кузнечный; горн — духовой инструмент; 3) Мушка – насекомое; мушка — прицел в винтовке; 4) Лук – оружие; лук — растение; 5) Ключ – скрипичный; ключ — от двери; ключ — горный; ключ — гаечный; 6) Месяц – в календаре; месяц — на небе; 7) Конь – животное; конь — шахматный ; 8) Коса: инструмент и волосы.; 9 )Печь: кухонное устройство и действие (греть); 10) Замок: крепость и запор; 11) Ключ: инструмент и источник воды.12). Мышь компьютерная и мышь- грызун ; 13)среда (обитания) — среда (день недели).

Иногда омонимы путают с многозначными словами. Сейчас объясним, в чем различие. Многозначные слова — это слова, у которых есть несколько значений.

Например:

кисть — часть руки,

кисть — приспособление для рисования,

кисть — ветка с ягодами или цветами.
нос — человека и нос — корабля .

Яркий пример многозначного слова – ручка. Она может быть как шариковой, так и дверной, или ручкой ребенка. Но сами эти слова имеют общее происхождение. А теперь сравните его со словом лук, в значении стрелкового оружия и растения.

Отличие многозначных слов от омонимов в том, что у первых есть несколько лексических значений, которые связаны по смыслу, а омонимы — это разные слова, которые совпадают по звучанию и написанию, но не имеют ничего общего по смыслу.
Многозначные слова – слова, имеют два или несколько значений. Например, звезда (звезда на небе) – звезда (морское животное).

ножка ( головной убор ,гриб), шляпка (гриб ,гвоздь) ,идти (часы , передвигаться ).

Земля

Земля — название планеты, на которой мы живем.

Земля — почва в которой растут растения.

 Киви

Киви — разновидность птиц, проживающих в Новой Зеландии. Эти птички неуклюжие и не умеют летать. А еще перья птицы киви похожи на мех.

Киви — фрукт… точнее ягода. Когда киви спелый — у него сладкая, сочная ярко-зеленая мякоть.

Линейка

Линейка — канцелярская принадлежность для измерения длины геометрических фигур и черчения.

Линейка — торжественное мероприятие. Например праздничная линейка на 1 сентября.

3. Выполните следующие упражнения

Прочитай. Спиши, вставляя пропущенные буквы. Подчеркни двумя чертами слова, которые употреблены поэтом в переносном значении.

Опять заря см..яться стала,

Про ноч.. забыли н..беса,

И переливно задр..жала  

На свежей зел..ни р..са.

4. Вставь пропущенные буквы.

В..лна б..жит за в..лной. По морю л..тит на всех парусах к..рабль.

Со..нце л..скает море теплыми луч..ми. По берегу идет босоногий мальчик. Море п..ет ему свою в..селую песню. Быстрокрылые чайки з..вут его в д..лекое путешествие.

5. Прочитай слова, спиши из каждого ряда те из них, которые являются синонимами.

Думать, мыслить, размышлять, решать.

Сообщение, известие, рассказ, весть, событие.

Большой, крупный, гигантский, замечательный.

Молчаливый, неразговорчивый, немногословный, болтливый, безмолвный.

6. Подбери антонимы к данным словам.

Верность –  …, грубость – …, доброта – …, жадность – …, несправедливость – … .

Слова для справок: справедливость, вежливость, неверность, жестокость, щедрость.

7. Прочитай. Соедини части пословиц. Вставь пропущенные буквы.

Нет друга – ищи,                         а имей сто друзей.

Дружба верна не лест..ю,                а т..варища выручай.

Старый дру..                                а тот, кто пом..гает.

Друз..я п..знаются                        а нашел – бер..ги.

Не тот друг, кто потакает,        а правдой и честью.

Сам пр..падай,                                лучше новых двух.

Не имей сто рублей,                в беде.

8. Прочитай. Соедини части пословиц. Вставь пропущенные буквы.

Нет друга – ищи,                         а имей сто друзей.

Дружба верна не лест..ю,                а т..варища выручай.

Старый дру..                                 а тот, кто пом..гает.

Друз..я п..знаются                         а нашел – бер..ги.

Не тот друг, кто потакает,         а правдой и честью.

Сам пр..падай,                                лучше новых двух.

Не имей сто рублей,                в беде.

Առաձգականության ուժ

Հայտնի է, որ մարմինները փոխազդեցության հետևանքով փոխում են իրենց արագությունները: Եթե մարմինը չի կարող ամբողջությամբ շարժվել, ապա ուժի ազդեցությամբ նրա մասերը կարող են շարժվել իրար նկատմամբ: Այդ դեպքում մարմինը փոխում է իր ձևն ու չափսերը (տե՛ս նկարները): 

3211_29_09_16_9_59_28.jpg

Այլ մարմինների ազդեցության շնորհիվ կարող են փոխվել ոչ միայն տվյալ մարմնի արագությունը, այլև` ձևն ու չափերը: Մարմինը կարող է սեղմվել, ձգվել, ծռվել, ոլորվել:

p-03d-6.gif

Արտաքին ազդեցության հետևանքով մարմնի ձևի, չափերի փոփոխությունը կոչվում է դեֆորմացիա կամ ձևափոխություն: 

Նկարում պատկերված տախտակը, պարանը, ցանցաճոճը, արտաքին ազդեցությունների շնորհիվ փոխում են իրենց ձևն ու չափերը, այսինքն` դեֆորմացվում են:

Մարմինը դեֆորմացնելիս առաջանում է ուժ, որը ստիպում է նրան վերականգնել իր սկզբնական ձևն ու չափերը: Այդ ուժն անվանում են առաձգականության ուժ:

Եթե պողպատից պատրաստված զսպանակը սեղմենք, ապա նա կփոխի իր ձևը, այսինքն` կդեֆորմացվի: Եթե հեռացնենք ձեռքը, ապա առաձգականության ուժի շնորհիվ զսպանակը կվերականգնի իր սկզբնական ձևը և չափերը:

ezgif.com-crop (2).gif

Այն ուժը, որն առաջանում է մարմնի դեֆորմացիայի ժամանակ և աշխատում է վերականգնել մարմնի սկզբնական ձևն ու չափերը, կոչվում է առաձգականության ուժ:

Ոչ բոլոր դեֆորմացիաների դեպքում է առաջանում առաձգականության ուժ:

Իրենց տեսակով դեֆորմացիաները լինում են առաձգական և պլաստիկ:

Առաձգական դեֆորմացիայի դեպքում ուժի ազդեցությունը վերացնելուց հետո մարմինները վերականգնում են իրենց սկզբնական ձևը և չափերը: Պլաստիկ ձևափոխության ենթարկված մարմինը չի վերականգնում իր նախկին ձևը և չափերը: 

Երբ ծանրոցը դնում ենք հենարաններ ունեցող տախտակի վրա, տախտակը ճկվում է։ Նրա մեջ առաջացած առաձգականության ուժը բեռի վրա ազդում է ուղղաձիգ դեպի վեր և հավասարակշռում է ծանրոցի կշիռը։ Բեռը հեռացնելուց հետո տախտակը վերականգնում է իր ձևը, հետևաբար նրա դեֆորմացիան առաձգական է: 

doska1.gif

Պլաստիլինը, կավը, խմորը, դեֆորմացնելիս նրանցում առաձգականության ուժ չի ծագում և նրանք չեն վերականգնում իրենց ձևը: Այդ ձևափոխությունը պլաստիկ է և կիրառվում է մետաղները կռելու, դրոշմելու, քանդակներ պատրաստելու համար:

Եթե զսպանակից կախենք կշռաքար, ապա զսպանակը կձգվի, սակայն կշռաքարը ցած չի ընկնի, քանի որ նրա վրա բացի ծանրության ուժից կազդի առաձգականության ուժը:

Առաձգականության ուժը հավասար է և հակառակ է ուղղված ծանրության ուժին:

Եթե զսպանակից կախենք երկու նույնպիսի կշռաքար, ապա զսպանակի դեֆորմացիան երկու անգամ կմեծանա, երեք կշռաքարի դեպքում՝ երեք անգամ կմեծանա: Դա նշանակում է, որ առաձգականության ուժը կախված է մարմնի դեֆորմացիայի չափից:

Untitled-3-01.png

Ուժաչափ, ուժի չափումը

Եթե զսպանակի մի ծայրն ամրացնենք, իսկ մյուս ծայրը ձգենք որոշակի ուժով, ապա զսպանակը կերկարի: 

Ուժը՝ որպես ֆիզիկական մեծություն, կարող է ունենալ տարբեր արժեքներ։ Ուժի մեծությունը որոշում են ուժը չափող սարքով՝ ուժաչափով։ Կախված նրանից, թե որքան է սեղմվել կամ երկարել ուժաչափի զսպանակը, մենք եզրակացնում ենք նրա վրա ազդող ուժի մեծության մասին:

Ուժաչափերի գործողության հիմքում ընկած է հավասար ուժերի ազդեցությամբ զսպանակի՝ միևնույն չափով երկարելու կամ սեղմվելու հատկությունը։

Պարզագույն ուժաչափը կազմված է տախտակին մի ծայրով ամրացված զսպանակից, որի մյուս ծայրը ազատ է և վերջանում է հորիզոնական ցուցիչով։ Զսպանակին ամրացված սլաքը ցույց է տալիս չափվող ուժի մեծությունը:

Ուժի չափման միավորը Նյուտոնն է (1 Ն):

Ավելի հանգամանորեն այդ մեծությանը կծանոթանաք ֆիզիկայի դասընթացում: Նկարում պատկերված ձախ ուժաչափի ցուցմունքը  112 Ն , երբ ավելացվում է նույն բեռից, ցուցմունքը դառնում է 3 Ն, զսպանակի երկարացումն ավելանում է նույն չափով:

1-18.png

Գոյություն ունեն ուժաչափի տարբեր տեսակներ, այդ թվում նաև մարդու մկանային ուժը չափող ուժաչափեր։

14141.jpg
61xqOY4CAbL._SL1200_.jpg

Առաձգական դեֆորմացիայի ժամանակ մարմնում առաջացած առաձգականության ուժն ուղիղ համեմատական է դեֆորմացիայի չափին:

doska1.gif

Առաձգական դեֆորմացիայի ժամանակ մարմնում առաջանում են ուժեր, որոնք խոչընդոտում են դեֆորմացիան:

Ուժի ազդեցությամբ մարմինները կարող են փոխել ոչ միայն իրենց շարժման արագությունն ու ուղղությունը, այլև ձևն ու չափերը:
Ձևափոխությունը լինում է առաձգական և պլաստիկ: Ուժի ազդեցությունը վերացնելուց հետո առաձգական ձևափոխության դեպքում մարմինները վերականգնում են իրենց սկզբնական ձևը և չափերը:
Առաձգական ձևափոխության դեպքում սեղմված, ձգված, ճկված կամ ոլորված մարմիններում նույնպես ուժ է առաջանում, որը ձգտում է վերականգնելու մարմնի սկզբնական ձևը և չափերը: Այդ ուժը կոչվում է առաձգականության ուժ:

Հարցեր

1. Բերել կենցաղում հանդիպող առաձգական երևույթների օրինակներ:

Օրինակ՝ Երբ մենք փայտը ճկում ենք նա նույն ձև հետ է գալիս։Կամ երբ մենք մեր հեռախոսի կամ համակարգչի լարը ճկում ենք նույն ձև հետ է գալիս։
2. Մարմինների ձևափոխության ի՞նչ տեսակներ կան:

պլաստիկ,առաձգական։
3. Ե՞րբ են առաջանում առանձգականության ուժեր:

Երբ մի բանի վրա ուժ ենք կիրառում և նա ճկվում է։

Վոլֆգանգ Բորխերտ ԽՈՀԱՆՈՑԻ ԺԱՄԱՑՈՒՅՑԸ <<վերլուծություն>>

Դա պատմվածք է մի երիտասարդի մասին է, ով իր շրջապատին պատմում է իր պատմությունը: Պատմությունը ընթանում է ժամացույցի միջոցով: Այսինքն, ժամացույցը դառնում է նրա կյանքի և հիշողությունների խորհրդանիշը: Երիտասարդը հիշում է թե ինչպես էր մայրը ամեն գիշեր նրա համար ընթրիք պատրաստում, թե ինչպես ամեն երեկո սպասում նրան: Այդ հիշողության մեջ երիտասարդը կարոտում էր իր մայրիկին, և այն բոլոր ձայները, բույրերը, որոնք կապված էին մայրիկի հետ: Նրա համար կարևոր էր երկուսանց կեսը, դա հենց այն ժամն էր, երբ մայրը նրա կողքին էր և նրանք միասին ընթրում էին: Դա տխուր պատմություն է, որտեղ կա ժամացույցը բայց չկա իր մայրիկ

Մարդկանց կրոնական պատկերացումները

Հնագույն մարդիկ բնության երևույթներին և ուժերին վերագրում էին գերբնական զորություն: Հավատում էին, որ դրանց կարող են սիրաշահել երկրպագությամբ ու զոհաբերություններով:

Կրոնական պատկերացումները տարբեր էին: Ոմանք հավատում էին, թե աշխարհում ամեն ինչ ոգի ունի, որն արժանի է պաշտամունքի: Մյուսները կարծում էին, թե տվյալ տոհմը կամ ցեղը ծագել է որևէ բույսից կամ կենդանուց:

Երկրագործական համայնքներում պաշտամունքի գլխավոր առարկան արարող Երկիրն էր, որի խորհրդանիշը Մեծ մայրն էր: Յուրաքանչյուր տոհմ և ցեղ ուներ իր սրբատեղին: Այնտեղ էին անցկացվում ծիսական արարողությունները: Ժամանակի ընթացքում սրբազան ծեսերը սկսեցին կատարել որոշակի մարդիկ: Նրանք նաև պահպանում և սերունդներին էին փոխանցում հին ասքերն ու առասպելները: Նրանցից հետագայում ձևավորվեց կրոնի սպասավորների հասարակական խումբը՝ քրմությունը:

Տոտեմապաշտություն —  Հավատ այն կենդանու, բույսի, բնության երևույթի հանդեպ (տոտեմ), որից, մարդկանց պատկերացմամբ, ծագում է տվյալ տոհմը: Տոհմը կրում էր իր տոտեﬕ անունը: Յուրաքանչյուր տոհմ ուներ իր սրբազան կենտրոնը: Այստեղ պահ պանվում էին տոհմական մասունքները, և կատարվում էին ծիսական արարողություններ:

Ոգեպաշտություն (անիﬕզմ) —  Հավատ որևէ մարﬓի ﬔջ ամփոփված կամ ինքնուրույն գործող գերբնական ոգիների նկատմամբ:

Ֆետիշապաշտություն — Հավատ անշունչ առարկաների`   ծառերի, ժայռերի, քարանձաﬖերի, պաշտամունքային տարբեր իրերի գերբնական հատկությունների նկատմամբ: Պաշտամունքի առարկա՝ ֆետիշ, կարող էին լինել, օրինակ՝  նիզակը, դաշույնը, որոնք մարդկանց համար ունեին կենսական նշանակություն:

Հմայապաշտություն —  Հավատ մարդկանց, կենդանիների, բույսերի, բնության երևույթների վրա ներգործելու մարդու ունակության նկատմամբ: Մարդը կարծում էր, թե որոշակի գործողությունների, բառերի, երգի, պարի և այլ ﬕջոցներով հնարավոր է անձրև բերել, քաﬕ բարձրացնել, ապահովել լավ բերք, ունենալ առատ որս և այլն: Նա հմայությամբ փորձում էր բուժել վերքերը և կանխել հիվանդությունները:

Առաջադրանք 1

«Մարդկանց կրոնական պատկերացումները»/կարդալ դասը, 5 նախադասությամբ գրել ամենատպավորիչ հատվածը, քո բառերով ներկայացնել/

Դաս 2

Կրոն

Կրո­նն Արար­չի՝ Աստ­ծու և նրանից բխող բո­լոր երևույթ­նե­րի ու դրսևորում­նե­րի մա­սին մար­դու պատ­կե­րա­ցում­նե­րի ամ­բող­ջու­թյունն է: Կրո­նի հիմ­քը հա­վատն է՝ Աստ­ծու գոյության հիմ­նադ­րույ­թը:

Կրո­նա­գի­տա­կան բա­ցատ­րու­թյամբ կրո­նն աստ­վա­ծու­թյու­նը ներ­կա­յաց­նող հա­մա­կարգ է, մար­դու և Աստ­ծու մի­ջև հոգևոր հա­րա­բե­րու­թյուն: Կրոնն ըն­դու­նում է Աստ­ծու ճա­նա­չե­լի­ու­թյան որո­շա­կի սահ­մա­նը:

Կրո­նը հին է այն­քան, որ­քան մարդ­կու­թյու­նը, և նախ­նա­դա­րյան շրջա­նից ու­նե­ցել է հա­մա­մարդ­կա­յին ու տի­ե­զե­րա­կան բնույթ: Մարդն իր գի­տակ­ցա­կան կյան­քի առա­ջին իսկ պա­հից խոր­հել է իր սկզբնա­վոր­ման, ծագ­ման, կյան­քի ու մահ­վան, գո­յու­թյան մա­սին: Չի եղել որևէ ժա­մա­նա­կաշր­ջան, մարդ­կա­յին հա­սա­րա­կու­թյուն կամ հա­վա­քա­կա­նու­թյուն`   առանց կրո­նի, կրո­նա­կան զգա­ցու­մի և  երևույթ­նե­րի: Կրո­նը պայ­մա­նա­կա­նո­րեն դա­սա­կարգ­վում է՝

1. տոհ­մա­ցե­ղա­յին կամ նախ­նա­դա­ր­յան հա­սա­րա­կու­թյան հա­վա­տա­լիք­ներ (մո­գու­թյուն, կա­խար­դու­թյուն, ոգե­պաշ­տու­թյուն, բնա­պաշ­տու­թյուն, տո­տե­միզմ, ֆե­տի­շիզմ, անի­միզմ և այլն),

2. ազ­գա­յին կամ էթ­նի­կա­կան կազ­մա­վոր­ման կրոն­ներ (հու­դա­յա­կա­նու­թյուն, հին­դո­ւիզմ, ջայ­նիզմ, սին­տո­յիզմ և այլն),

3. հա­մաշ­խար­հա­յին կրոն­ներ, որոն­ցից ամե­նա­տա­րած­ված­ներն են քրիս­տո­նե­ու­թյու­նը, բուդ­դա­յա­կա­նու­թյու­նը, իսլամը: 

Կրո­նը վաղ ժա­մա­նակ­նե­րի կրո­նա­կան հա­վա­տա­լիք­նե­րից, բնա­պաշ­տու­թյու­նից, բազ­մաստ­վա­ծու­թյու­նից հա­սել է մի­աստ­վա­ծու­թյան գա­ղա­փա­րին: Իրեն շրջա­պա­տող ողջ Տի­ե­զեր­քում տի­րող ներ­դաշ­նա­կու­թյու­նը մար­դուն մղել է հակ­վե­լու մեկ ընդ­հա­նուր Արար­չի գա­ղա­փա­րին:

Մա­հը, մար­դու ըն­կալ­մամբ, ան­հա­մա­պա­տաս­խան է այդ ներ­դա­շա­նա­կու­թյա­նը. սա էլ մղել է մար­դուն մտա­ծե­լու ան­խու­սա­փե­լի մահ­վան, դրա պատ­ճառ­նե­րի և դրա­նից փրկվե­լու ու­ղի­նե­րի մա­սին: Այս հիմ­նա­հար­ցե­րին է պա­տաս­խա­նում յու­րա­քան­չյուր կրոն:

Հա­մաշ­խար­հա­յին մեծ կրոն­նե­րի գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան հիմ­քում մար­դու փրկու­թյան գա­ղա­փարն է:

Բո­լոր կրոն­նե­րի նպա­տակ­նե­րը նույնն են, մի­այն դրանց հաս­նե­լու ճա­նա­պարհ­ներն են տար­բեր: 

Առաջադրանք 2

Կարդալ,պատմել դասը

Լրացուցիչ աշխատանք՝

Համացանից դուրս գրի՛ր «Եկա,տեսա,հաղթեցի» պատմական թևավոր խոսքը և բացատրի՛ր արտահայտության իմաստը։

Վոլֆգանգ Բորխերտ (Wolfgang Borchert) | ԽՈՀԱՆՈՑԻ ԺԱՄԱՑՈՒՅՑԸ

Գերմաներենից թարգմանեց Սիրանուշ Փարսադանյանը

vb22

Նրանք դեռ հեռվից նշմարեցին մոտեցող կերպարանքը, քանի որ վերջինս աչքի էր ընկնում: Նա ծեր էր թվում, բայց երբ մոտեցավ, նկատեցին, որ հազիվ  քսան տարեկան կլիներ: Ծերունու դեմքով այդ երիտասարդը նստեց նրանց մոտ՝ նստարանին, ապա կողքիններին ցույց տվեց այն, ինչ իր ձեռքում էր:

-Սա մեր խոհանոցի ժամացույցն էր,-ասաց նա, և բոլորը, որ նստարանին՝ արևի տակ, նստած էին, հայացքով հերթով զննեցին այն,-գտել եմ: Սա է միայն մնացել:

Երիտասարդը, որ ծերունու նման էր, ձեռքին պահել էր խոհանոցի ժամացույցի սպիտակ շրջանակը և մատներով շոշափում էր կապույտ ներկված թվերը:

-Այն այլևս ոչ մի արժեք չունի,- շարունակեց նա հանդարտորեն,-ես դա գիտեմ: Այն նաև առանձնապես գեղեցիկ չէ: Հիմա սովորական ափսեի նման է՝ պարզապես սպիտակ լաքով պատված: Բայց ես կարծում եմ, որ կապույտ թվերը բավական գեղեցիկ տեսք ունեն: Սլաքները, իհարկե, զուտ թիթեղյա են, սակայն այլևս չեն շարժվում: Ներսում ջարդված է, դա անկասկած է: Բայց տեսքը առաջվա նման է, նույնիսկ եթե հիմա այլևս չի աշխատում:

Նա մատների ծայրով մի զգույշ շրջան արեց ժամացույցի շրջանակի երկայնքով: Ապա կրկին ասաց կամացուկ.

-Միայն սա է մնացել:

Նրանք, որ նստարանին՝ արևի տակ էին նստած, հայացքները չբարձրացրին: Նրանցից մեկը՝ մի տղամարդ, աչքը գցեց իր կոշիկներին, ապա՝ կողքի մանկասայլակով կնոջը: Քիչ անց մեկ ուրիշը ասաց.

-Դուք հավանաբար ամեն բան կորցրել եք:

-Հա՛, Հա՛,-պատասխանեց երիտասարդը այնպես, կարծես հենց այդ հարցին էր սպասում,-պատկերացրե՛ք, ամեն ինչ: Միայն սա է ինձ մոտ: Սա է մնացել,-և կրկին ձեռքն առավ ժամացույցը, քանի դեռ մյուսներին այն  ծանոթ չէր թվացել:

-Բայց այն այլևս չի աշխատում,-ասաց կինը:

-Չէ՛, չէ՛, դա ճիշտ չէ: Այն պարզապես կոտրված է: Ես դա հաստատ գիտեմ, բայց այն ամբողջովին առաջվա նման է՝ սպիտակ ու կապույտ,-և նա նորից հայացքով ցույց տվեց ժամացույցը:-Իսկ գիտեք՝ ի՞նչն է ամենահետաքրքիրը,-շարունակեց նա ոգևորությամբ,-ես այդ մասին ձեզ դեռ ոչինչ չեմ պատմել: Ամենահետաքրքիրը դեռևս առջևում է. պատկերացնո՞ւմ եք, երկուսն անց կեսի վրա է այն կանգ առել: Ուղիղ երկուսն անց կեսի վրա, պատկերացնո՞ւմ եք:

-Հետևաբար ձեր տունը, անկասկած, երկուսն անց կեսին է փլվել,-ասաց տղամարդը և մի ինքնագոհ շարժումով ստորին շրթունքը առաջ քաշեց:-Ես շատ եմ լսել, որ երբ ռումբ է ընկնում, ժամացույցները կանգ են առնում: Դա ճնշման հետևանք է:

Երիտասարդը հայացքը հառեց ժամացույցին և մտածկոտ շարժեց գլուխը.

-Ո՛չ, սիրելի՛ պարոն, ո՛չ: Դուք սխալվում եք: Դա ռումբի հետ որևէ կապ չունի: Դուք չպետք է ամենը ռումբի հետ կապեք: Ո՜չ: Երկուսն անց կեսին մի բոլորովին այլ բան էլ է եղել, որի մասին դուք դեռ չգիտեք: Դա պարզապես հետաքրքիր զուգադիպություն է, որ այն ուղիղ երկուսն անց կեսին է կանգ առել, ոչ թե ասենք չորսին կամ յոթին մեկ քառորդ պակաս: Ես միշտ տուն էի վերադառնում երկուսն անց կեսին: Գիշերները: Համարյա միշտ երկուսն անց կեսին: Դա պարզապես զուգադիպություն է,-նա նայեց մյուսներին, բայց թվում էր՝ իր աչքերը այլևս իրեն չեն պատկանում,-ես, իհարկե, քաղցած էի լինում: Տուն հասնելուն պես անմիջապես խոհանոց էի մտնում: Դա սովորաբար տեղի էր ունենում երկուսն անց կեսին մոտ: Իսկ քիչ անց մայրս էր գալիս: Ես ինչքան էլ փորձում էի դուռը կամաց բացել, նա միշտ լսում էր: Եվ մինչդեռ ես մութ խոհանոցում ուտելու բան էի փնտրում, նա վառում էր լույսը: Նա սովորաբար իր բրդյա ժակետով և կարմիր շալով էր լինում: Եվ բոբիկ: Միշտ բոբիկ (այդ ժամանակ մեր խոհանոցը սալիկապատ էր): Նա աչքերը կկոցում էր, որովհետև լույսը նրա աչքերին ուժեղ էր թվում: Չէ՞ որ գիշերվա այդ ժամին նա պետք է արդեն քնած լիներ: «Կրկին այսքա՜ն ուշ»,-միշտ ասում էր նա: Այլևս ոչինչ չէր ասում: Միայն՝ «կրկին այսքա՜ն ուշ»: Ապա նա ինձ համար տաք ընթրիք էր պատրաստում և նայում, թե ինչպես եմ ուտում: Այդ ժամանակ նա անդադար ոտքերը իրար էր շփում, քանի որ սալիկները շատ սառն էին: Գիշերվա ժամերին հողաթափեր չէր հագնում: Երկար մնում էր ինձ մոտ նստած, այնքան երկար, մինչև վերջացնում էի ուտելը: Ապա ես լսում էի՝ ինչպես է նա ափսեները իրար վրա դարսում, երբ իմ սենյակում արդեն լույսը անջատած էի լինում: Ամեն գիշեր հենց այդպես էր լինում: Եվ հիմնականում` երկուսն անց կեսին: Ես կարծում եմ՝ ամբողջովին հասկանալի է, որ նա գիշերը՝ երկուսն անց կեսին, խոհանոցում ինձ համար ուտելու բան էր պատրաստում: Ինձ համար դա սովորական էր: Նա միշտ այդպես էր անում: Եվ ոչինչ չէր ասում: Միայն՝ «կրկին այսքա՜ն ուշ»: Նա ամեն անգամ այդպես էր ասում: Ես չեմ կարող դա այլևս չլսել: Այն ինձ համար այնքան սովորական է դարձել: Ամբողջը միշտ հենց այդպես էլ եղել է:

Նստարանին նստածները լուռ հոգոց հանեցին: Ապա տղամարդը ցածրաձայն հարցրեց.

-Իսկ հիմա՞:

Երիտասարդը իր ոչինչ չասող հայացքը հառեց մյուսներին, ապա կամացուկ շշնջաց՝ դեմքը խոնարհելով դեպի ժամացույցի սպիտակակապտավուն շրջանակը.

-Հիմա՞, հիմա ես գիտեմ, որ դա դրախտն էր:

Նստարանին նստածները լուռ էին: Ապա կինը հարցրեց.

-Իսկ ձեր ընտանի՞քը:

Նա ծիծաղեց շփոթված.

-Ա՜խ, Դուք նկատի ունեք ծնողների՞ս: Հա՜: Նրանք էլ են կորած: Ամեն ինչ կորած է: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ամեն ինչ: Ամեեեն իիինչ կորաաած է:

Նա շփոթված ծիծաղեց՝ նայելով մյուսներին: Բայց նրանք իրեն չէին նայում: Ժամացույցը կրկին ձեռքն առավ և դարձյալ ծիծաղեց: Ծիծաղեց.

-Միայն սա է ինձ մոտ: Սա է մնացել: Եվ ամենահետաքրքիրն այն է, որ այն ճիշտ երկուսն անց կեսին է կանգ առել: Ճիշտ երկո՛ւսն ա՛նց կեսի՜ն:

Այլևս նա ոչինչ չասաց: Բայց հիմա ավելի էր նմանվել ծերունու: Իսկ կողքին նստած տղամարդը հայացքը գցեց իր կոշիկներին, բայց չնկատեց դրանք. շարունակ դրախտ բառի մասին էր մտածում: